Acerca de 'onde'

Onde é un pronome multifuncional que fai sempre referencia a lugar.

Funciona quer como interrogador (pronome interrogativo), quer como relator (pronome relativo).

Cando funciona como interrogador indica localización e dirección, valendo igualmente para interrogativas directas e indirectas. 

Como interrogador úsase e respóndese con verbos como estar ou ficar. No segundo caso, respóndese con calquera verbo de movemento, como ir.

I. O onde de localización non vén precedido de preposicións:

• Onde vives? 
• Onde estás? 
• Onde os viches?
• Onde deixaron as caixas?

Neste uso, e só coa terceira persoa, pode ser usado u-lo

• U-la caixa = Onde está caixa?
• U-los nenos = Onde están os nenos?

II. O onde de movemento admite diversas preposicións, distinguíndose entre:

II.1. Lugar de chegada, en cuxo caso se pode usar onde só, ou ben para onde.

• Onde vas? = Para onde vas?
• Para onde tiraron?

É máis común o uso da preposición para que a. Se se utilizar, non se une a onde: a onde.

II.2. Lugar de orixe, coa preposición de.

1. De onde chegaron estes?
2. De onde disparan?

II.3. Outra preposición frecuente é por

• Por onde te metiches?
• Por onde chegan?

Como relator úsase como equivalente a en que, no cal. 

Pode ter, por tanto, un antecedente:

• A casa en que/ onde nacín é moi antiga
• A rúa en que/ onde celebran a feira está fechada ao tránsito

Ou carecer del, en cuxo caso non é susbtituíbel por en que/ no cal:

• Onde a xente é máis feliz é no norte
• Onde viven meus pais neva moitas veces

Con todo, non é infrecuente utilizar un antecedente que ten un valor máis sintáctico do que semántico, que acostuma ser alí:

• Alí onde viven meus pais neva moitas veces