luns, 2 de agosto de 2010

Sintagmas verbais

O sintagma verbal (SV) é o núcleo da oración, non só en galego, senón en todas as linguas. Ora ben, a estrutura do SV pode mudar segundo as distintas linguas.

En principio, é claro que o SV ten como núcleo un verbo, de aí o seu nome. Tal verbo ten que ser un verbo lexemático (isto é, un verbo que teña significado, non un verbo auxiliar).

O SV pode ter, para alén do seu núcleo, proxeccións de SN. Trátase das valencias ou argumentos do verbo. Isto envolve que o verbo ten que lles dar cabida porque son parte da súa natureza semántica. O suxeito, a primeira valencia (ou valencia externa) vén nas linguas románicas en primeiro lugar, mentres que os obxectos (ou valencias internas) veñen despois:
  •  O neno deixa os libros na mesa
Nota: Neste caso deixamos conceptos máis elevados e complicados como sintagma flexivo (SF) que son alleos a esta entrada.

Ora ben, moi decote, o SV proxéctase aínda máis por medio doutros verbos, os chamados verbos auxiliares e modais.

Os ditos verbos engaden información gramatical ou semántica ao verbo nuclear, mais a súa estrutura en galego pode presentar algunha peculiaridade.

En principio, os auxiliares propios (ter) son colocados por riba do SV. Imos falar neste caso de sintagma temporal (ST):
  • O neno ten lido o libro moitas veces



 O mesmo pode ser dito para as construcións pasivas, introducidas co chamado sintagma diatetizador (SDiat)

Nota 2: o proceso aquí explicado é moi complexo, pois se trata da descrición dunha mudanza profunda dunha estrutura activa en pasiva polo movemento do obxecto directo orixinal á función de suxeito; porén, a teoría completa segue a ficar fóra do noso alcance nesta entrada.
  • O libro foi lido por medio planeta.

Finalmente, vexamos como un verbo modal tamén é introducido a través dunha categoría chamada sintagma modal (SMod):
  • O neno pode ler o libro.


Os tres tipos de verbos auxiliares -usaremos esta etiqueta globalizadora- poden aparecer xuntos:
  • A casa puido ter ser derrubada finalmente.


Como temos visto, o SMOD do exemplo anterior exixe que o SV teña como núcleo un infinitivo, mentres que o SDIAT exixe que aquel sexa un participio. 

Endebén, as estruturas con SMOD ou ST (con auxiliares impropios) son moi diversas en galego, porque poden rexer tanto infinitivo, xerundio como participio. Mesmo nalgúns casos, o infinitivo é precedido de preposición ou conxunción. 

Eis as posibilidades:
  1. AUX + Vinf: Vou visitarte máis tarde
  2. AUX + a  Vinf: Seguimos a loitar pola causa.
  3. AUX + de Vinf: Has de ter máis coidado
  4. AUX + que Vinf: Temos que falar diso axiña.
  5. AUX + Vxer: Xa vou eu facendo a cea.
  6. AUX + Vpart: Non teño aprendido toda esa lista de vocabulario




Ningún comentario: