xoves, 11 de marzo de 2010

De 'se', 'sé' e 'si'

Estas palabras adoitan causar abondos problemas en Galego, nomeadamente a primeira e a terceira, polas interferencias co castelán.

SE:

(a) Clítico (usos diversos)
  • Traballase pouco aquí, eh?
  • Non se lembra diso?
(b) Conxunción (completiva e condicional)
  • Non sei se saberán chegar sós.
  • Se non me dis nada, marcho.
:

(a) sinónimo de catedral.
  • Estaban a facer obras de restauración na sé
(b) imperativo do verbo ser 2PS:
  • boa persoa, queres?

SI:

(a) Pronome persoal oblicuo reflexivo:
  • Só o pensou para si.
(b) Adverbio de afirmación
  • Si, coñezo esa persoa.
Agora convén ver as equivalencias dos elementos anteriores co castelán e co portugués:

De 'quecer' ~ 'quentar' e 'adormecer' ~ 'durmir'

As formas rematadas en –ecer dos verbos anteriores chámanse incoativas. Serven para indicar "causar que algo se faga".

Por iso, adormecer significa "facer que alguén durma" e quecer "facer que alguén quente".

A equivalencia en castelán respectivamente: 'dormirse' e 'calentarse'.É o mesmo caso arrefecer <> arrefiar e aborrecer <> aburrir :
  • Non adormezas, que tes que traballar
  • Non consigo aquecer con esta friaxe. 
  • Estou a aborrecer coma unha ostra con esta película.


domingo, 7 de marzo de 2010

Botar ~ deitar

Estes dous verbos poden ser confundidos en Galego, porque xeralmente son traducíbeis en Castelán como echar.

BOTAR

Pode ter como sinónimos guindar, tirar, aventar, normalmente a pouca distancia.
  • Non sexas porco. Bota os papeis á papeleira

Tamén se usa en expresións feitas:
  • Botar gasolina
  • Botar contas
  • Botar unha película

Non se debe traducir con botar certas expresións que en Castelán levan echar:
  • echar(se) a + INF: comezar a / empezar a
  • echar una mano: na lingua falada úsase botar unha man, que é un calco do Castelán (non o podemos, porén considerar incorrecto), mais é preferíbel dar unha man.
  • echar de menos: tamén neste caso se usa na lingua falada botar de menos, que é igualmente calco do castelán. É recomendábel usar ter saudades de, ter señardade(s) de, faltar.

Doutra banda, o verbo botar tamén se refire ao feito de bater unha pelota contra o chan e provocar que salte para arriba, en cuxo caso o verbo castelán equivalente é o mesmo.

Un último uso do verbo botar en Galego, exclusivo de seu, é como sinónimo de demorar.
  • Botamos dúas horas para chegar á aldea.

DEITAR

Normalmente é pronominal: deitarse. No Galego moderno úsase para expresar a acción de se colocar en posición horizontal, normalmente para descansar, por iso equivale ao Castelán echarse.
  • Deítate un chisco e descansa, que vés moi cansa da viaxe.

En Galego antigo, porén, podía equivaler a botar, como aínda acontece en Portugués.