martes, 22 de abril de 2014

Colocación dos posesivos

A colocación dos posesivos cando son usados atributivamente dentro dun SN é moi variábel en galego.

Como é ben sabido, o galego require dun determinante (por norma artigo definido, mais tamén pode ser o indefinido e até un demostrativo) que o preceda. Nisto, funciona como outras linguas como o italiano:
  • Co artigo definido: o meu amigo
  • Co artigo indefinido: un meu amigo
  • Co demostrativo: ese meu amigo


O determinante é xeralmente omitido cando se trata dos nomes de parentesco directo:
  • Meu pai
  • Túa nai / mai

Á diferenza do portugués, pode manter o posesivo prenominal nos tres casos, mais tamén, neses tres mesmos casos, pode colocar o posesivo tras o nome:
  • O amigo meu
  • Un amigo meu
  • Ese amigo meu


A diferenza entre os primeiros e os segundos é estilística nos exemplos con artigo indefinido e posesivo, mentres que no primeiro caso estamos ante unha forma non marcada (o meu amigo) e outra marcada (o amigo meu), cun valor algo enfático, aínda que non é excesivamente clara esta distinción, se ben, a primeira forma é moito máis frecuente que a segunda (de aí que digamos que se poida considerar lixeiramente marcada). De facto, o propio español utilizaría a segunda cunha marca moito máis relevante:
  • [-marcado]: su amigo
  • [+marcado]: el amigo suyo

No entanto,  forma prenominal é preferíbel cando hai máis elementos que acompañan o nome:
  • O meu auto italiano
  • O auto meu italiano (sería aceptábel, mais cun valor contrastivo: o auto meu que é italiano, porque teño outro(s) que non o é/son).

A forma posesiva del(a), usada para evitar confusións, é porén sempre posnominal.




'Del(a)'

A contracción de de cos pronomes el, ela, eles, ela ten algúns valores especiais que analizaremos a seguir.

En primeiro lugar, trátase da mera contracción:
  • Non sei nada del(a) desde hai meses.
  • Deles non che quero nada.

En segundo lugar, ten valor de posesivo sempre posnominal. Imos, xa que logo, ocuparnos do segundo valor, o de posesivo, visto que ten un valor especial.

Dunha banda, non debe ser confundido con de seu.

Doutra banda, equivale a seu, súa cando este posesivo fai referencia á terceira persoa, non á persoa de cortesía (vostede). Por tanto, na maioría dos casos, son intercambiábeis:
  • A súa casa = a casa súa = a casa del(a).

Como posesivo, del(a) é sempre posnominal, mais pode funcionar tanto atributiva canto predicativamente:
  • Esa casa é súa /del(a)
  • Esa é a casa del(a)



'De seu'

Unha das formas máis interesantes do galego é o uso de formas analíticas de posesivo posnominal introducidas coa preposición de e mais o posesivo en masculino singular invariábel. Trátase dunha forma enfática cuxo valor equivale a "propio".

O paradigma é así:

       1PS:    de meu
       2PS:    de teu
       3PS:    de seu
       1PP:    de noso
       2PP:    de voso
       3PP:    de seu

Estas estruturas úsanse tanto atributivas canto predicativas.
  • É unha manía de seu (= "é unha manía moi propia del /dela)
  • A idea foi de seu (que é moito máis enfática que: a idea foi súa, onde até se pode exprimir a admiración ou a estrañeza do falante pola idea en cuestión)

Non se debe confundir de seu con del/dela. O primeiro, como diciamos, ten un valor marcado do que carece o segundo:
  • Esa casa é de seu (a propiedade da casa é exclusiva do posuidor e iso remárcase)
  • Esa casa é del(a) (sen valor enfático, substituíbel por: Esa casa é súa)




luns, 17 de febreiro de 2014

Estruturas negativas

Para negar, o galego utiliza o adverbio non. Ora ben, hai dous tipos de non, con usos diferentes.

Para negar unha oración completa, úsase un non tónico:
  •      A: Queres xogar unha partidiña de cartas connosco?
  •      B: Non, graciñas

En troques, cando se trata de negar o verbo, úsase un negador, non átono, que pode chegar a soar [nuη]. Tal adverbio negativo sempre acompaña o verbo conxugado:
  •        Non constrúo cabanas
  •        Non podo construír cabanas
  •        Non teño feito unha cabana

Caso houbese dous verbos non conxugados, o negador acompaña o primeiro:
  •      É mellor non ter ido

Certamente tamén se poden combinar ambos os non:
  •      A: Queres vir esta tarde ao cinema?
  •      B: ‘Non, non ‘podo ‘hoxe.


O galego utiliza elementos adverbios e determinantes negativos en estruturas negativas tal que:
  •       Non vin ningún coello por aí fóra (e non *non vin algún coello...)
  •       Non fales con ninguén (e non *non fales con alguén)
  •     Eu non o sei tampouco (obsérvese que o portugués contemporáneo neste caso usa também não: eu também não o sei)

Ora ben, o galego si coñece a dupla negación. Esta é opcional, á diferenza do español e do portugués que a evitan. Con todo, cómpre sinalar que a dupla negación é só posíbel en construcións enfáticas. Obsérvese como mudan o español e o portugués:
  •      ES: No lo sabe nadie  à *Nadie no / nadie lo sabe  (e non: *nadie no lo sabe)
  •      PT: Não o sabe ninguém à *Ninguém  não / ninguém o sabe
  •      GL: Non o sabe ninguén à Ninguén non / ninguén o sabe.

Iso permite atopar oracións galegas correctas como: 
  • Ninguén non me contou nada
  • Eu tampouco non o sei


Porén, xa non é correcto:
  •       *Nada non me dixo

Porén, nos casos galegos anteriores, o uso do negador non é facultativo. Pódese eliminar.

Á diferenza do español, o galego non pode usar o indefinido algún en oracións negativas:

  •        GL: Non ten *amigo algún / amigo ningún nesta cidade
  •        ES: No tiene amigo alguno / amigo ninguno en esta ciudad
  •        PT: Não tem qualquer amigo / amigo nenhum nesta cidade