"Te" e "che"

O galego é a única lingua románica que distingue, ao nivel dos clíticos, entre acusativo e dativo na segunda persoa do singular xunto co romeno ou romanés.

A distinción de acusativo e dativo correspóndese coa diferenza entre obxecto directo e indirecto respectivamente.

Nas linguas románicas a distinción entre acusativo e dativo faise na terceira persoa. Obsérvense os seguintes exemplos de diversas linguas románicas:

FR:  

• Est-ce que tu vois Pierre? Oui, je le vois. (acusativo)
• Est-ce que tu vois Piere? Oui je lui vois la tête. (dativo)
  

 IT:

•  Vedi Piero? Non, no lo vedo. (acusativo)
  
• Vedi Piero? Sí, gli vedo la testa. (dativo)

ES:

• ¿Ves a Pedro? No, no lo veo. (acusativo)
• ¿Ves a Pedro? Sí, le veo la cabeza. (dativo)

GL:

• ¿Ves a Pedro? No, no o vexo. (acusativo)
• ¿Ves a Pedro? Si, véxolle la cabeza. (dativo)

Ben, esta mesma distinción faise coa segunda persoa ademais en Galego:

• Vesme? Si, véxote
• Vesme? Si, véxoche a cabeza

 Obsérvese como moitos verbos admiten dous obxectos, un directo e outro indirecto. Normalmente, cando se pode engadir a palabra 'algo' estamos perante un obxecto directo, polo que poderíamos aplicar unha norma que serve en moitos casos (non en todos):

• facerche algo → fágoche algo
• dicirche algo → dígoche algo
  
• darche algo → douche algo
  
• pedirche algo → pídoche algo
  

En troques, outros non admiten ese che con 'algo' ou 'alguén':

• entender algo/alguén → enténdote (mais: enténdo·che as ideas)
  
• coñecer algo/alguén → coñézote (mais: coñézo·che as debilidades)
• aprezar algo/alguén → aprézote moito
  

 Os verbos de 'gusto' sempre levan dativo:

•  Gústache a crema de chocolate?
• Préstache o café tan forte?
  

Tamén outros verbos como doer rexen dativo:

• Dóeche a cabeza?
  

E o dativo de solidariedade constrúese sempre con che:

• Éche a cousa máis fata que nunca ouvín
• O tipo fálache cinco idiomas perfectamente
• Vaiche boa. 
  

En troques, as construcións reflexivas requiren te:

• Lávaste hoxe ou non che toca?
• Explícaste coma un libro fechado, meu.
  

E o mesmo acontece cos verbos pronominais:

• Non te queixes tanto
• Non te preocupes que todo irá ben. 
  

A forma che contrae con o(s)/a(s):

• As noces, tróuxenchas todas.
• Non cho vou repetir máis veces.