venres, 29 de xaneiro de 2010

Uso de "x"

Este grafema ten dous valores principais. O primeiro é /S/:
  • xente
  • xurdir
  • teoloxía
  • cirurxián
  • baixo
O segundo é /ks/. Aparece nalgúns casos que non coinciden co castelán (mais si co portugués) como:
  • taxa
  • Bruxelas
Cando se dá o encontro de dous xis nunha mesma palabra, onde teñen cadansúa pronunciación, o que debía soar /ks/ escríbese como (así e todo, é posíbel usar dous "x" en moitas destas palabras)
  • esixir (exixir)
  • osíxeno (oxíxeno)
  • esaxerar
  • esexese
Non é o caso do verbo expor/expoñer no pasado, onde ambos os xis se manteñen:
  • expuxen, expuxeches, expuxo, etc.
Non hai "x" senón "s" en:
  • estraño
  • estranxeiro
  • escusa
  • escusado
  • estender (mais extensión, extenso)
  • Estremadura
  • escavar
Obsérvese a diferenza entre esperto ('que espertou') e experto ('con experiencia')

Polo demais, o uso de "x" culto adoita coincidir co castelán e o portugués.

É importante facer notar que a equivalencia do /S/ galego co /x/ non é sempre automática. Eis algúns exemplos en que o galego presenta /S/ onde o castelán presenta /dZ/:
  • xa
  • cónxuxe
  • proxecto
  • traxecto
  • inxección, inxectar
  • abxecto
  • exección

Ningún comentario: